Στρατηγικός Σχεδιασμός
Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός της Σχολής Τροφίμων Βιοτεχνολογίας & Ανάπτυξης του Γ.Π.Α., διαμορφώθηκε μετά από σχετικά εκτενή διάλογο με τους Προέδρους των Τμημάτων της Σχολής, καθώς και τον επιμέρους διάλογο στις ΓΣ των Τμημάτων της.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Προέδρους και τους Δ/ντές των Εργαστηρίων για τη συμμετοχή τους και τις προτάσεις τους.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
1. Υφιστάμενη κατάσταση
Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας (Γ.Π.Α.) είναι το τρίτο σε αρχαιότητα ΑΕΙ της χώρας με πλούσια και αναγνωρισμένη προσφορά στην εθνική οικονομία, την κοινωνία και τον πολιτισμό. Το Γ.Π.Α., έχει μια εξαιρετικά δυναμική συμμετοχή στα πεπραγμένα του εθνικού βίου και αυτό δεν θα συνέβαινε αν δεν ακολουθούσε με συνέπεια και συνέχεια τα βασικά χαρακτηριστικά της αποστολής του, δηλαδή (α) υψηλό επίπεδο της παρεχομένης εκπαίδευσης, (β) παραγόμενη νέα γνώση.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα το Γ.Π.Α. βρίσκεται μπροστά (ξανά) σε προκλήσεις, ως αποτέλεσμα των ανακατατάξεων, μετασχηματισμών της παγκόσμιας οικονομίας και κοινωνίας, τις οποίες ζούμε έντονα και στις ημέρες μας και που έχουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τον αντίκτυπό τους.
Για παράδειγμα, οι στρατηγικοί στόχοι της κρατικής παρέμβασης (ενίσχυσης), που είχαν συντελέσει στη δημιουργία του προηγούμενου πρότυπου αγροτικής ανάπτυξης, δεν υφίστανται πλέον. Στη σύγχρονη εποχή, Νέοι Ρόλοι της Γεωργίας (παραγωγή, μεταποίηση, εμπορία & υπηρεσίες) βρίσκονται σε εξέλιξη, που μαζί με την υπάρχουσα συρρίκνωση της γεωργίας, την ανάγκη περαιτέρω μείωσης του κόστους παραγωγής και υποκατάστασης της (γεωργικής-αγροτικής) εργασίας με νέα μέσα (βιοτεχνολογία, αυτοματισμούς, βιολογικά συστήματα, τεχνολογίες διαδικτύου κτλ), φαίνεται να διασφαλίζουν συνδυαστικά, την όχι κατ’ ανάγκη αύξηση της παραγωγικότητας (στόχος των προηγούμενων δεκαετιών για την ανόρθωση και ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής γεωργίας), αλλά εκείνη της ποιότητας, της υγιεινής και της ασφάλειας των προϊόντων, της ανταγωνιστικότητας και της περιβαλλοντικής συμβατότητας των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής.
Δημιουργείται λοιπόν ένα νέο Γεωργικό Πρότυπο που συμπληρώνεται με την επιχειρηματικότητα, τη σύγχρονη οργάνωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και της έρευνας για επιτυχή διείσδυση των προϊόντων τους σε νέες τοπικές & διεθνείς αγορές υψηλής ανταγωνιστικότητας. Τέλος, ό,τι απομένει ως γεωγραφικός οικονομικός και κοινωνικός χώρος από τη συρρίκνωση της γεωργίας αποδίδεται σε δραστηριότητες εξω-γεωργικές άλλοτε συμπληρωματικές και άλλοτε σχετικές ή/και άσχετες με τη γεωργία (τουρισμός, αναψυχή, εκπαίδευση, ενέργεια, νέες τεχνολογίες κ.ά.), προκειμένου να ανασυγκροτηθεί μια νέα περιφερειακή οικονομία, στην οποία έχει ήδη συμβολικά αποδοθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο χαρακτηρισμός της «κοινωνίας της υπαίθρου». Στην «κοινωνία της υπαίθρου» ο ρόλος της γεωργίας αλλάζει: είναι περιορισμένος, εξειδικευμένος και συμπληρωματικός άλλων, ίσης ή και μεγαλύτερης σημασίας, τομέων της περιφερειακής οικονομίας και κοινωνίας.
Συμπερασματικά, στην ήδη υπάρχουσα πραγματικότητα, η «κοινωνία της υπαίθρου» υποστηρίζεται από μια πολυ-τομεακή οικονομία όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται πια και επίσημα στη νέα αγροτική πολιτική που εκπορεύεται από την Ε.Ε. Αν αυτές οι διαπιστώσεις δεν θεωρηθούν a priori ότι οδηγούν νομοτελειακά στο (ατεκμηρίωτο) συμπέρασμα ότι επίκειται η «εξαφάνιση» της γεωργίας, είναι φανερό ότι για να μην επαληθευθούν, απαιτείται η ΑΜΕΣΗ προσαρμογή της γεωπονικής εκπαίδευσης και έρευνας, στο πλαίσιο της νέας αντίληψης, όπου προέχει η παραγωγή προσιτών στον καταναλωτή, ασφαλών, υγιεινών και ποιοτικών τροφίμων, η προστασία του περιβάλλοντος, η δημογραφική, οικονομικο-κοινωνική και πολιτισμική ανανέωση της υπαίθρου.
2. Στόχοι της Κοσμητείας Τροφίμων Βιοτεχνολογίας & Ανάπτυξης
Η Κοσμητεία της Σχολής Τροφίμων Βιοτεχνολογίας και Ανάπτυξης, προκειμένου να θέσει τους στόχους της Σχολής, έλαβε υπόψη το γεγονός ότι στην πραγματικότητα, το σημερινό είδος εκπαίδευσης ΔΕΝ προετοιμάζει τους φοιτητές/ σπουδαστές για μελλοντικά είδη εργασίας που δεν υπάρχουν ακόμη, αλλά δυστυχώς τους εκπαιδεύει ΜΟΝΟ με την υπάρχουσα (γεωργική) γνώση για να ανταποκριθούν σε τεχνολογίες που δεν έχουν εφευρεθεί και για την επίλυση (γεωργικών) προβλημάτων που ΔΕΝ γνωρίζουμε καν ότι όντως είναι προβλήματα.
Για το λόγο αυτό, οι κύριοι στόχοι της Σχολής Τροφίμων Βιοτεχνολογίας και Ανάπτυξης του ΓΠΑ, είναι η παροχή άρτιας & υψηλής στάθμης ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ και η δημιουργία ΝΕΑΣ ΓΝΩΣΗΣ, η οποία θα ανταποκρίνεται όχι μόνο στις ανάγκες του σήμερα αλλά σ’ έναν ορίζοντα τουλάχιστον 20ετίας. Ωστόσο, αφενός οι διαμορφωμένες από την οικονομική κρίση συνθήκες και αφετέρου οι συνεχείς αλλαγές νόμων που αφορούν στην Παιδεία, δεν αποτελούν και τις ιδανικότερες συνθήκες για την υλοποίηση τους. Πράγματι η συνεχιζόμενη ύφεση, κάνει ολοένα και περισσότερο επιτακτική την ανάγκη για τη βελτίωση τόσο του πλαισίου, όσο και του περιβάλλοντος που αφορά την εξεύρεση εργασίας, την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων όπως είναι η υγεία, το περιβάλλον, η καταπολέμηση της ανεργίας -κυρίως της νεανικής- και της αυξανόμενης «φυγής» των πιο δυναμικών ομάδων πληθυσμού προς το εξωτερικό.
Το εύρος αυτών των προβλημάτων επιβάλλει συντεταγμένες και δημιουργικές λύσεις με ευδιάκριτους μακροπρόθεσμους στόχους. Όλες οι επιμέρους επιλογές, είναι σήμερα αναγκαίο περισσότερο από ποτέ, να συγκλίνουν προς μία βασική στρατηγική – που δεν είναι άλλη από, την ποιοτική αναβάθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, ώστε οι απόφοιτοι να μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις όχι μόνο τη στιγμή της αποφοίτηση τους αλλά και στο ΑΜΕΣΟ ΜΕΛΛΟΝ, και να ‘επιβληθούν’ με το ανώτερο επίπεδο μόρφωσης και κατάρτισής τους. Η επίτευξη του στόχου αυτού, θα επιχειρηθεί για παράδειγμα με τη βελτίωση των μεθόδων παροχής της γνώσης (χρήση νέων τεχνολογιών κατά τη διδασκαλία, βελτίωση της ποιότητας των συγγραμμάτων, εκσυγχρονισμού του περιεχομένου των γνωστικών αντικειμένων και βελτίωση των συνθηκών και του περιεχομένου των εργαστηριακών ασκήσεων).
Στα νέα δεδομένα που προκύπτουν, η αναδιάρθρωση και η ενίσχυση της Έρευνας και της Καινοτομίας (βλέπε Διεθνή προγράμματα πχ. HORIZON 2020, 9οΠΠ, Regional Integrated Information System/RIIS, EIT Regional Innovation Scheme, Εθνικά: ΕΠΑνΕΚ κτλ.), αποτελούν βασική στρατηγική μας, όπου θα δίδεται έμφαση στην ανάπτυξη της «κοινωνίας της γνώσης», υπό το πρίσμα των εκρηκτικών τεχνολογικών επαναστάσεων κυρίως στους τομείς της Web technology, (βιο)πληροφορικής, μοριακής βιολογίας, τηλεπισκόπησης, γνωστική επιστήμης, Επιστήμης μαζικών δεδομένων, Επιστήμης δικτύων, ιντερνέτ των πραγμάτων, συνθετικής βιολογίας, Διατροφής συμπεριλαμβανομένης της γονιδιωματικής των θρεπτικών ουσιών. Στόχος μας είναι να αλλάξει τα τεχνολογικά και οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα του αγροτικού τομέα. Επί παραδείγματι, στη θέση της ‘κλασικής’ γεωργίας και του πάλαι ποτέ ‘νεωτερικού’ αγροτικού προτύπου της εντατικής γεωργίας, το οποίο υπηρετούσε το παλαιό, καταλαμβάνουν σταδιακά νέα επιστημονικο-τεχνολογικά σύνολα γνώσεων, που διαμορφώνουν νέες συνθήκες και έχουν σκοπό να προάγουν μια βιώσιμη ανάπτυξη (security) στη γεωργία και κτηνοτροφία.
Είναι λοιπόν φανερό ότι η δημιουργία ενός διαφορετικού μοντέλου εκπαίδευσης αποτελεί βασική στρατηγική, τα στοιχεία της οποίας είναι:
1- Ανανεωμένη και όχι απλώς σύγχρονη παιδεία προσαρμοσμένη στις νέες απαιτήσεις αλλά με ορίζοντα τουλάχιστον το 2035.
2- Αναζήτηση πόρων για την εκπαίδευση μέσω της έρευνας και καινοτομίας, προσανατολισμένη σε τομείς στους οποίους θα πρέπει να επενδύσουμε.
3. Προτάσεις - Δράσεις
Η ενσωμάτωση της Καινοτομίας, Εφαρμογής της προσανατολισμένης Έρευνας στην εκπαιδευτική διαδικασία και η αξιοποίηση της Αριστείας στην εκπαίδευση, θα συνεισφέρουν στην ποιοτική αναβάθμιση της, μέσα από ανθρωποκεντρική (φοιτητές, μέλη ακαδημαϊκής κοινότητας, κοινωνία) προσέγγιση.
Κύριο Χαρακτηριστικό της επιστημονικής στρατηγικής που θα διαμορφώσει η Σχολή μας, θα πρέπει να είναι η πολυδιάστατη φυσιογνωμία με κυρίαρχους στόχους:
- Τη διαμόρφωση συγχρόνων προγραμμάτων μεταπτυχιακών Σπουδών (κυρίως διπλωμάτων ειδίκευσης) τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική, για να αποτελέσουν πόλο έλξης σε αγγλόφωνους φοιτητές από τη Μέση και Άπω Ανατολή.
- Τη δημιουργία Εθνικών Ινστιτούτων (π.χ. Ασφάλειας τροφίμων) σε εκείνους τους τομείς της Επιστήμης ώστε να μπορέσει άμεσα η Σχολή και εμμέσως το ΓΠΑ να αναδειχθεί ως μητροπολιτικό κέντρο όχι μόνο για τους επιστήμονες της Βαλκανικής, αλλά και όλων των παραμεσογείων χωρών.
- Τη διαμόρφωση δικτύων συνεργασίας (ΜοU) με Ερευνητικά κέντρα, Πανεπιστήμια, βιομηχανίες (Ιδιωτικός τομέας) ώστε να αξιοποιηθούν διάφορες υψηλού κόστους πειραματικές διατάξεις που υπάρχουν διάσπαρτες, με πιθανότητα αξιοποίησης των καινοτόμων αποτελεσμάτων.
- Τη δημιουργία σχετικής κουλτούρας για τις καινοτόμες δράσεις και την αξιοποίησή τους.
Εν κατακλείδι, ο στρατηγικός σχεδιασμός που προτείνουμε για τη Σχολή Τροφίμων Βιοτεχνολογίας και Ανάπτυξης του Γ.Π.Α., είναι ένας σχεδιασμός στο πλαίσιο του Δημόσιου Πανεπιστημίου, το οποίο όχι μόνο υποστηρίζουμε αλλά επιθυμούμε και αγωνιζόμαστε να αποτελεί πηγή έμπνευσης, να είναι πρωτοπόρος στην Ελληνική κοινωνία και να στηρίζεται:
(1) στην ακαδημαϊκή αριστεία,
(2) στη στήριξη της βασικής έρευνας (δεν θα περιμένουμε την πολιτική βούληση)
(3) στην εφαρμοσμένη έρευνα και καινοτομία και στη συμμετοχή στον εθνικό ερευνητικό σχεδιασμό
(4) στη διασύνδεση των Τμημάτων της Σχολής με (α) τις περιφέρειες, (β) εταιρείες για να εκμεταλλευτεί ευκαιρίες και προοπτικές.